Zmiany w mediach publicznych – ustawa pomostowa: opinia HFPC

Do Sejmu wpłynął 7 czerwca projekt tzw. pomostowej ustawy medialnej, złożony przez posłów Prawa i Sprawiedliwości. HFPC przedstawiła swoją opinię do zaproponowanego projektu.

HFPC wskazała, że po raz kolejny pośpieszny tryb pracy nad ustawą spowodował, że nie zostały przeprowadzone konsultacje społeczne. Ponadto niektóre proponowane w projekcie rozwiązania, zdaniem HFPC, nie przyczynią się do znaczącej poprawy funkcjonowania mediów publicznych. W opinii podkreślono, że „projekt ustawy wciąż nie eliminuje kontroli polityków nad działalnością i przekazem mediów publicznych i tym samym nie zapobiega możliwości wykorzystywania tych mediów jako narzędzia politycznego w debacie publicznej”.

Projekt został przedstawiony w związku z tym, że wkrótce obowiązujące przepisy znowelizowanej ustawy o radiofonii i telewizji z 30 grudnia 2015 r. (tzw. „małej ustawy medialnej”) stracą moc. Projektodawca przyznał, że w wyznaczonym w tej ustawie terminie, tj. do 30 czerwca 2016 r., nie będzie możliwe przyjęcie zapowiadanych wcześniej przepisów, kompleksowo reformujących funkcjonowanie mediów publicznych (tzw. pakietu medialnego).

Aktualny projekt zakłada przede wszystkim powołanie pięcioosobowej Rady Mediów Narodowych jako organu nadzorującego funkcjonowanie mediów publicznych. Trzech członków Rady będzie wybieranych przez Sejm, natomiast Prezydent będzie wybierał dwóch członków spośród kandydatów przedstawionych przez kluby opozycyjne. W pewnym zakresie Rada Mediów Narodowych przejmie w tym obszarze dotychczasowe kompetencje Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Rada będzie m.in. powoływać członków zarządów i rad nadzorczych spółek radiofonii i telewizji oraz władze Polskiej Agencji Prasowej.

„W naszej opinii zwracamy uwagę na to, że sposób funkcjonowania oraz wyboru Rady nie zapewniają pluralistycznego oraz w pełni niezależnego charakteru tego organu. Problemem jest w szczególności brak przejrzystej procedury wyboru członków Rady i brak gwarancji ich powołania przez Prezydenta. W projekcie brakuje precyzyjnego określenia kompetencji, jakie powinni spełniać kandydaci do Rady, a także brak jest np. zakazu jednoczesnej przynależności przez jej członków do partii politycznych czy pełnienia funkcji posła bądź senatora” – mówi Dorota Głowacka, prawniczka HFPC.

Projekt ustawy nie usuwa większości wcześniejszych rozwiązań przyjętych w ramach nowelizacji ustawy radiofonii i telewizji z 30 grudnia 2015 r., które zostały ocenione krytycznie przez HFPC. Choć przepisy ustawy pomostowej zakładają przekazanie uprawnień Ministra Skarbu do obsady stanowisk we władzach mediów publicznych Radzie Mediów Narodowych, to nie określają kryteriów merytorycznych, jakie powinny spełniać te osoby, ani zasad ich wyboru, np. w drodze otwartych i przejrzystych konkursów. „Decyzje Rady Mediów Narodowych w tym zakresie będą więc w dużej mierze uznaniowe oraz nie będą poddane jakiejkolwiek kontroli społecznej” – czytamy w opinii.

Projekt ustawy osłabia ponadto rolę KRRiT, przenosząc pewne kompetencje tego konstytucyjnego organu na RMN. Takie rozwiązanie budzi wątpliwości z punktu widzenia zgodności z Konstytucją. W opinii HFPC zwraca też uwagę, że wiele uwag zgłoszonych wcześniej do projektu tzw. pakietu medialnego m.in. przez organizacje pozarządowe, a także ekspertów Rady Europy powinno znaleźć zastosowanie do projektu „ustawy pomostowej”. Niestety zostały one uwzględnione przez projektodawcę jedynie w ograniczonym zakresie.

Z opinią HFPC można zapoznać się tutaj.

Opinia Komisji Weneckiej o nowelizacji ustawy o Policji

Komisja Wenecka przyjęła opinię dotyczącą zgodności z prawem międzynarodowym nowelizacji ustawy o Policji uchwalonej przez Sejm w styczniu 2016 r. Wniosek o sporządzenie opinii skierowało Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy.

Ustawa o Policji miała na celu wykonać wyrok Trybunału Konstytucyjnego z lipca 2014 r., który uznał szereg przepisów dotyczących funkcjonowania policji i służb specjalnych za niezgodne z Konstytucją. Zdaniem Komisji Weneckiej, ustawa ze stycznia 2016 r. w znacznym stopniu realizuje rekomendacje i zalecenia płynące z wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Jednocześnie wskazała wiele braków, które powinny zostać przez polskiego ustawodawcę naprawione.

Przede wszystkim Komisja wskazała, że przesłanki dostępu służb do danych telekomunikacyjnych czy internetowych są bardzo szerokie, więc pojawiają się wątpliwości, czy spełniają one wymóg przewidywalności wkroczenia w prawo do prywatności, chronione przez Europejską Konwencję Praw Człowieka. Ustawodawca powinien wprowadzić normy prawne, które sprecyzowałyby i ograniczyły szeroki dostęp służb do danych. Ponadto Komisja Wenecka wskazała, że przepisy powinny zostać uzupełnione o określenie, w jakich sytuacjach możliwe jest korzystanie z tych danych – np. gdy inne, mniej inwazyjne środki okazały się nieskuteczne. Prawo powinno również uwzględniać sytuacje, w których dane telekomunikacyjne lub internetowe mogą być blisko związane z treścią korespondencji (np. wyniki wyszukiwania w przeglądarce, tytuły maili).

Dane pozyskiwane w ramach dostępu do danych telekomunikacyjnych czy internetowych powinny być również poddane skutecznemu systemowi kontroli przez niezależny organ.

Zdaniem Komisji Weneckiej utworzony mechanizm kontroli następczej sądu oparty o półroczne raporty statystyczne jest niewystarczający.

Komisja odniosła się również do skutków nowelizacji kodeksu postępowania karnego z marca 2016 r. Zmiany uchyliły wymóg uzyskania zgody sądu, w przypadku, kiedy badając jedno przestępstwo, uzyskano informacje na temat innych naruszeń prawa. Po marcowej nowelizacji decyzję w sprawie wykorzystania tych informacji w postępowaniu karnym będzie podejmował prokurator. Zdaniem Komisji Weneckiej, taka decyzja powinna należeć do sądu.

Komisja przeanalizowała również kwestie ochrony informacji stanowiących tajemnice zawodowe. Procedura stworzona na podstawie m.in. ustawy o Policji przewiduje możliwość wykorzystania takich informacji – na mocy decyzji sądu – jeśli są one niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości. „Zdaniem Komisji, takie rozwiązanie jest niewystarczające, ponieważ nie chroni przed celowym gromadzeniem takich informacji, nawet jeśli wiadomo, że nie będzie potrzeby ich wykorzystania w dalszym postępowaniu karnym” – mówi Barbara Grabowska-Moroz, prawniczka HFPC. „Komisja wskazała, że w pewnych sytuacjach należy z góry założyć, że rozmowa prawnika z jego klientem będzie stanowiła tajemnicę obrończą, np. rozmowa podczas widzenia w więzieniu. Polskie prawo powinno natomiast zawierać skuteczne zabezpieczenia przed nadużywaniem tajnej inwigilacji obejmującej tajemnicę obrończą czy dziennikarską” – dodaje Barbara Grabowska-Moroz.

Opinia dostępna jest tutaj.

Omówienie orzeczenia ETPC przygotowane przez adw. Marka Antoniego Nowickiego

Prezentujemy orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie F.G. przeciwko Szwecji. Omówienie zostało przygotowane przez adw. Marka Antoniego Nowickiego, byłego sędziego w Europejskiej Komisji Praw Człowieka w Strasburgu.

F.G. to Irańczyk, który przybył do Szwecji w listopadzie 2009 r. i wystąpił o azyl. Dwukrotnie odmówiono mu udzielenia azylu. Wydalenie F.G. zostało jednak wstrzymane do czasu zakończenia postępowania przed ETPC na wniosek Trybunału. W skardze do Trybunału skarżący zarzucił, że w razie wydalenia do Iranu byłby narażony na rzeczywiste ryzyko prześladowania, ukarania lub skazania na śmierć. Wyrok zapadł 23 marca 2016 r.

Omówienie dostępne jest tutaj.

Opinia HFPC o nowych projektach ustaw o TK

HFPC przygotowała opinię na temat trzech projektów zmian dotyczących ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, nad którymi pracuje Sejm.

Dwa z  nich – projekt autorstwa klubu Prawo i Sprawiedliwość (druk sejmowy nr 558) oraz projekt obywatelski (druk sejmowy nr 550) – stanowią propozycje nowej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Projekt autorstwa klubu Polskie Stronnictwo Ludowe modyfikuje zaś kilka przepisów w obecnie obowiązującej ustawie z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym.

„Mamy do czynienia już z czwartą w ostatnim okresie próbą zmian ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Siłą rzeczy trudno nie spojrzeć na nie z punktu widzenia orzecznictwa Trybunału wyrosłego na gruncie poprzednich nowelizacji, a także pod kątem tego, czy stanowią one wykonanie zaleceń Komisji Weneckiej” – tłumaczy Marcin Wolny, prawnik HFPC.

Zdaniem HFPC tylko jeden z projektów – projekt obywatelski – ma w sobie potencjał pozwalający na zrobienie kroku naprzód na drodze do rozwiązaniu obecnego kryzysu konstytucyjnego. W istotny sposób próbuje on ograniczyć wpływ władzy wykonawczej na pozycję ustrojową Trybunału Konstytucyjnego. HFPC uznała jednak, że proponowany w tym projekcie mechanizm wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego kwalifikowaną większością głosów jest niekonstytucyjny.

„Nadziei na rozwiązanie kryzysu konstytucyjnego nie dają natomiast dwa pozostałe projekty” – wyjaśnia Marcin Wolny. Pierwszy z nich, autorstwa Polskiego Stronnictwa Ludowego, zawiera w sobie w większości rozwiązania w jawny sposób niekonstytucyjne. Przykładem może być możliwość wnioskowania o ponowne rozpatrzenie sprawy przez Trybunał Konstytucyjny lub przeniesienie w stan spoczynku sędziów TK wybranych w październiku i grudniu ubiegłego roku.

Projekt autorstwa klubu PiS wprowadza wiele rozwiązań podporządkowujących Trybunał Konstytucyjny władzy wykonawczej. Zakłada m.in. rozpoznawanie spraw w pełnym składzie zawsze wtedy, gdy wniesie o to Prezydent RP lub Prokurator Generalny. Projekt daje też Prokuratorowi możliwość opóźniania postępowań przed Trybunałem. Nieobecność PG powoduje automatyczne odroczenie rozprawy. Wśród innych kontrowersyjnych rozwiązań znalazły się: uzależnienie wygaszenia mandatu sędziego TK od zgody Sejmu, rozpoznawanie spraw wedle kolejności ich wpływu, czy też wprowadzenie, w niektórych wypadkach, orzekania większością 2/3 głosów. Zdaniem HFPC problemem jest również ograniczenie uczestnictwa Rzecznika Praw Obywatelskich w postępowaniu przed Trybunałem. Zgodnie z projektem RPO mógłby brać udział jedynie w sprawach zainicjowanych wniesieniem skargi konstytucyjnej.

„Ogół tych wątpliwości sprawia, że niestety nie sposób zgodzić się z opiniami jego twórców, że projekt stanowi wykonanie zaleceń Komisji Weneckiej” – dodaje Marcin Wolny.

Opinia HFPC dostępna jest tutaj.

Komentarze ekspertów HFPC w mediach

Prezentujemy komentarze ekspertów HFPC do najważniejszych wydarzeń ubiegłego tygodnia dotyczących wszystkich obszarów naszego zaangażowania: wolności mediów, dyskryminacji, monitorowania procesu legislacyjnego, problemów uchodźców i migrantów, działalności na rzecz praw człowieka w państwach byłego bloku wschodniego czy też spraw precedensowych.

Jacek Białas, prawnik HFPC, skomentował praktykę zatrudniania pracowników z Korei Północnej w Polsce. „Jeśli część wynagrodzenia pracowników z Korei Północnej jest przeznaczana na finansowanie reżimu północnokoreańskiego, to należałoby nie dopuszczać do ich pracy w Polsce. […] Brak publicznego odniesienia się władz do tych informacji moim zdaniem oznacza, że ich reakcja jest niewystarczająca – stwierdził Jacek Białas. Artykuł dostępny jest tutaj.

Marta Szczepanik, ekspertka HFPC mówiła o warunkach, w jakich przebywają syryjscy uchodźcy w obozach w Turcji. „Obozy na granicy tureckiej, które miałam okazję zobaczyć, są dobrze zarządzane i czyste. Jednak mieszka w nich tylko 10 procent z 2,7 miliona uchodźców zarejestrowanych w Turcji. Reszta populacji jest rozsiana po całym kraju” – powiedziała Marta Szczepanik. Artykuł dostępny jest tutaj.

w nadchodzących dniach

Pracownicy z Korei Północnej w Polsce – konferencja 
HFPC wraz z Database Center For North Korean Human Rights serdecznie zaprasza na konferencję pt. „Więzienie bez krat. Wyzysk i naruszenia praw człowieka pracowników z Korei Północnej w Polsce”. Spotkanie odbędzie się 27 czerwca w Centrum Konferencyjnym Zielna (ul. Zielna 37, Warszawa) w godzinach 10.00- 15.00. Więcej informacji dostępnych jest tutaj.

Konferencja „Alternatywy dla pozbawienia wolności – perspektywa europejska” 
HFPC serdecznie zaprasza na konferencję pt. „Alternatywy dla pozbawienia wolności – perspektywa europejska”. Konferencja odbędzie się 28 czerwca w godzinach 11.00–14.00 w siedzibie HFPC przy ul. Zgoda 11 w Warszawie. Prosimy o potwierdzenie udziału w konferencji na adres: a.ploszka@hfhr.org.pl do dnia: 26 czerwca 2016 r. Liczba miejsc ograniczona.