Komitet Ministrów RE: konieczna jest zmiana przepisów dot. umieszczania osób w DPS

W ubiegłym tygodniu Komitet Ministrów Rady Europy wezwał Polskę do wykonania wyroków Kędzior przeciwko Polsce i K.C. przeciwko Polsce. W obydwu tych sprawach ETPC wskazał, że polskie przepisy regulujące umieszczenie osób ubezwłasnowolnionych w domach opieki społecznej naruszają Konwencję.

Komitet zwrócił uwagę, że polskie władze do tej pory nie podjęły efektywnych środków zmierzających do wykonania wyroków ani na poziomie indywidualnym, ani generalnym. Oboje skarżący, pomimo upływu kilku lat od wydania wyroku przez ETPC, w dalszym ciągu pozostają w DPS. Co więcej S. Kędzior nie ma nawet prawnej możliwości zwrócenia się do sądu o kontrolę jego sytuacji. W tym zakresie Komitet zaapelował do polskich organów o regularne badanie zasadności dalszego pobytu skarżącego w zakładzie.
Odnosząc się do środków generalnych, Komitet zwrócił uwagę na podjęte przez rząd działania w zakresie upowszechnienia wśród polskich sądów standardów płynących z obu wyroków ETPC. Komitet podkreślił, że sąd, wydając zgodę na umieszczenie w DPS, musi rozważyć, czy stan zdrowia psychicznego osoby ubezwłasnowolnionej uzasadnia pozbawienie jej wolności. Poprzedni rząd opracował także projekt założeń do ustawy nowelizującej obecne zasady umieszczania osób ubezwłasnowolnionych w DPS, która przyznawałaby takim osobom więcej praw proceduralnych. Komitet pozytywnie odniósł się do tych planów, zaapelował jednak do polskich władz o przyznanie osobom ubezwłasnowolnionym prawa do zaskarżania decyzji dotyczących umieszczenia w DPS. Co więcej, Komitet postuluje też wprowadzenie mechanizmu periodycznej kontroli sądowej co do zasadności i legalności dalszego pobytu w zakładzie.

Komitet podkreślił konieczność bezzwłocznego uchwalenia odpowiednich zmian prawnych oraz zwrócił się do rządu polskiego o przedstawienie szczegółowego sprawozdania z działań legislacyjnych oraz spodziewanego terminu ich przyjęcia do 1 lipca 2016 r.

Zarówno sprawa Kędzior przeciwko Polsce, jak i K.C. przeciwko Polsce były prowadzone przez HFPC w ramach Programu Spraw Precedensowych. W lipcu 2015 r. HFPC poinformowała Komitet Ministrów o niewykonywaniu przez polskie władze pierwszego z wyroków.

Azerscy działacze na rzecz praw człowieka zwolnieni z więzienia

Przed zbliżającym się tradycyjnym świętem wiosny (Novruz) prezydent Azerbejdżanu Ilham Aliyev 17 marca 2016 r. ułaskawił szereg działaczy na rzecz praw człowieka.

Wśród nich znajduje się Anar Mammadli, prezes organizacji monitorującej wybory Election Monitoring and Democracy Studies Center (EMDS), oraz Rasul Jafarov, założyciel Human Rights Club i koordynator znanej kampanii „Sing for Democracy”, mającej na celu zwrócenie uwagi międzynarodowej na naruszenia praw człowieka w Azerbejdżanie przed odbywającym się w Baku w 2012 r. finałem konkursu Eurowizji.

Tego samego dnia rano Sąd Apelacyjny w Baku zmienił wyrok w sprawie dziennikarza Raufa Mirqadyrova. Dziennikarz piszący o pojednaniu azersko-ormiańskim został skazany na 6 lat pozbawienia wolności za rzekomą zdradę. Sąd apelacyjny zmienił sankcję na karę pozbawienia wolności w zawieszeniu, zwalniając dziennikarza z aresztu. 

Ułaskawienie Rasula Jafarova zbiegło się w czasie z wyrokiem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (skarga nr 69981/14). W orzeczeniu z 17 marca 2016 r. Trybunał uznał, że areszt i postępowanie karne miało na celu ukaranie działacza za krytykę władz oraz uciszenie go i powstrzymanie od dalszej działalności na rzecz praw człowieka. To doprowadziło do naruszenia art. 18 w związku z art. 5 Konwencji. Represje, jakie spotkały go ze strony władz, godziły w jego działalność zawodową i naruszyły prawo do wolności zrzeszania (art. 11 Konwencji).  Z kolei odsunięcie od zawodu K. Bagirova, adwokata aktywisty, miało na celu ograniczenie prawa do skargi indywidualnej przed ETPC i doprowadziło do naruszenia art. 34 Konwencji. ETPC nie przyznał zadośćuczynienia skarżącemu.

HFPC złożyła opinię przyjaciela sądu w sprawie R. Jafarova. „Trybunał uznał naszą argumentację dotyczącą upolitycznienia aresztowania działacza” – komentuje Dominika Bychawska-Siniarska, prawniczka HFPC. „Trybunał w ślad za naszą opinią wskazał, że aresztowanie działacza było kulminacją represji wobec organizacji zajmujących się prawami człowieka w kraju”.

Wielu azerskich działaczy na rzecz praw człowieka, dziennikarzy i opozycjonistów, w tym Intigam Aliyev, Khadija Ismayilova i Ilgar Mammadov, pozostaje w areszcie lub więzieniu. Ich skargi oczekują na rozpoznanie przez Europejski Trybunał Praw Człowieka.

Omówienie orzeczenia ETPC przygotowane przez adw. Marka Antoniego Nowickiego

Prezentujemy orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie L.E. przeciwko Grecji. Omówienie zostało przygotowane przez adw. Marka Antoniego Nowickiego, byłego sędziego w Europejskiej Komisji Praw Człowieka w Strasburgu.

W czerwcu 2004 r. Nigeryjka L.E. wjechała na terytorium Grecji w towarzystwie K.A., który obiecał jej pomoc w zatrudnieniu w barach i klubach nocnych. Po przybyciu do Grecji K.A. zabrał jej paszport i zmuszał do prostytucji. W 2007 r. prokurator wszczął postępowanie karne przeciwko  K.A. W skardze do ETPC skarżąca twierdziła, że stała się ofiarą handlu ludźmi i była zmuszana do prostytucji. Wyrok zapadł 21 stycznia 2016 r. 

Rada Europy zaniepokojona brakiem postępów ws. śledztwa dot. więzienia CIA w Polsce

Komitet Ministrów Rady Europy podczas ostatniego spotkania (12 marca 2016 r.) wyraził głębokie zaniepokojenie stanem wykonania przez Polskę wyroków w sprawach Al-Nashiri i Abu Zubaydah.

W lipcu 2014 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyroki w sprawach więźniów CIA przetrzymywanych w Polsce – Al-Nashiriego i Abu Zubaydah. ETPC w wyroku nakazał Polsce m.in. przeprowadzenie skutecznego i rzetelnego śledztwa w tej sprawie i uzyskanie od USA gwarancji dyplomatycznych dla więźniów. Teraz nad wykonaniem tego wyroku czuwa Komitet Ministrów Rady Europy.

Przed posiedzeniem Komitetu Ministrów polski rząd przesłał zaktualizowany plan działań na rzecz wykonania obu orzeczeń ETPC. Wskazano w nim, że rząd USA poinformował – w odpowiedzi na polskie noty dyplomatyczne – że nie udzieli wnioskowanych gwarancji dyplomatycznych. Zdaniem rządu USA obowiązki wynikające z Konwencji i z wyroków ETPC nie są wiążące dla Stanów Zjednoczonych. Według rządu USA postępowanie przed komisją wojskową zapewnia szereg gwarancji procesowych, a możliwość orzeczenia kary śmierci nie jest zabroniona na gruncie prawa międzynarodowego.

Polski rząd zadeklarował ponowienie wniosków o gwarancje dyplomatyczne. „Komitet Ministrów wyraził głębokie zaniepokojenie brakiem wyraźnych gwarancji ze strony rządu USA, wskazując, że USA ma status obserwatora w Radzie Europy, a przez to dzieli wartości oraz ideały tej organizacji i powinien z nią współpracować” – mówi prof. Ireneusz Kamiński. „Komitet wezwał jednocześnie polski rząd do natychmiastowego ponowienia wniosku do rządu USA o udzielenie gwarancji dotyczących nieorzekania wobec Al-Nashiriego kary śmierci” – dodaje prof. Kamiński.

Komitet Ministrów podczas poprzednich posiedzeń wskazał, że istnieje obawa, iż w przypadku postępowania przeciwko Al-Nashiriemu prowadzonego przed komisją wojskową wykorzystane zostaną dowody uzyskane pod wpływem tortur. Z kolei Abu Zubaydah od 2002 r. jest pozbawiony wolności, pomimo że nie postawiono mu żadnych zarzutów. Dlatego też odpowiednie zabezpieczenie sprawiedliwego i rzetelnego postępowania powinno być również objęte gwarancjami dyplomatycznymi.

Ostatnie doniesienia prasowe wskazują na możliwość umorzenia sprawy prowadzonej przez prokuraturę w Krakowie w przedmiocie funkcjonowania na terytorium Polski tajnego więzienia CIA.

„Nie tylko sama decyzja, ale również uzasadnienie tej decyzji będzie miało kluczowe znaczenie dla oceny, czy w Polsce przeprowadzono rzeczywiste, czy jedynie fikcyjne śledztwo w sprawie istnienia więzienia CIA” – ocenia prof. Kamiński.

Komentarze ekspertów HFPC w mediach

Prezentujemy komentarze ekspertów HFPC do najważniejszych wydarzeń ubiegłego tygodnia dotyczących wszystkich obszarów naszego zaangażowania: wolności mediów, dyskryminacji, monitorowania procesu legislacyjnego, problemów uchodźców i migrantów, działalności na rzecz praw człowieka w państwach byłego bloku wschodniego czy też spraw precedensowych.

Dr Piotr Kładoczny w wywiadzie dla „Tygodnika Zamojskiego” odpowiadał na pytania dotyczące kryzysu konstytucyjnego w Polsce. „To jest spór o istnienie w Polsce trójpodziału władzy. Rząd razem z władzą ustawodawczą, czyli ci, co wygrali wybory, wprowadzają swoje pomysły. Nikt nie kwestionuje, że mają do tego prawo, póki mieszczą się w granicach konstytucji. A tylko TK jest władny decydować o tym, czy coś wychodzi poza ramy konstytucji, czy nie”.

Prof. Ireneusz Kamiński, ekspert prawny HFPC, komentował apel Komitetu Ministrów Rady Europy w sprawie wykonywania wyroków ETPC dotyczący więźniów przebywających w więzieniu CIA w Polsce. „Wyrok został wydany już jakiś czas temu i kontrola Komitetu trwa. Widząc, że nie ma żadnych efektów śledztwa, Komitet Ministrów uznał, że będzie się zajmował sprawą na każdym kolejnym spotkaniu Komitetu Ministrów, zatem co 3 miesiące”.

Barbara Grabowska-Moroz, prawniczka HFPC, tłumaczyła, co zawiera ostateczna opinia Komisji Weneckiej dotycząca nowelizacji ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. „Podstawowa dobra rada płynąca z opinii Komisji Weneckiej jest taka, że wyroki TK należy implementować i respektować jako wyroki, a nie prowadzić jeszcze dodatkową ich recenzję. Nie znaczy to, że nie można ich komentować czy krytykować, ale to nie daje kompetencji rządowi do niepublikowania wyroku” – powiedziała w TOK FM Barbara Grabowska-Moroz. 

informacja: Helsińska Fundacja Praw Człowieka

opracowanie: Iwona Pańko