Podsumowanie tygodnia 22 - 29 lutego 2016
Nowelizacja Kodeksu postępowania karnego – opinia HFPC
Wprowadzenie nowej reformy postępowania karnego, niecały rok po wejściu w życie poprzedniej nowelizacji, stanowi zagrożenie dla konstytucyjnej wartości, jaką jest pewność prawa – wynika ze zgłoszonej dziś do Sejmu opinii HFPC. W lipcu 2015 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu postępowania karnego (prace nad tą nowelizacją trwały ponad 3 lata), która wprowadzała model postępowania kontradyktoryjnego. Model ten zakładał mniejszy udział sędziego w procesie i zwiększenie roli stron . Obecnie powstał nowy projekt zmian w postępowaniu karnym, który trafił już do prac w komisji sejmowej. W ogromnym skrócie: nowa ustawa ma przywrócić model postępowania inkwizycyjnego. W zgłoszonej opinii HFPC pozytywnie oceniła proponowane zmiany ograniczające możliwość stosowania wniosku o skazanie bez rozprawy, dobrowolnego poddania się karze, jak również uchylenie art. 59a Kodeksu karnego, który pozwalał na umorzenie postępowania karnego (na wniosek pokrzywdzonego) wobec sprawcy określonych występków. „Projekt nowelizacji uchyla przepis, który zakazywał wykorzystywania w procesie tzw. owoców zatrutego drzewa, czyli dowodów uzyskanych dla celów postępowania karnego za pomocą czynu zabronionego” – mówi dr Piotr Kładoczny, sekretarz zarządu HFPC. „Naszym zdaniem uchylenie tego przepisu należy ocenić negatywnie. Obowiązek wprowadzenia regulacji zakazującej wykorzystywania tzw. owoców zatrutego drzewa wynika m.in. z orzecznictwa ETPC” – mówi dr Piotr Kładoczny. Niestety projekt nowelizacji zawęża zakres odpowiedzialności odszkodowawczej za błędy wymiaru sprawiedliwości. Zdaniem HFPC proponowana regulacja uniemożliwi dochodzenie w ramach postępowania karnego odpowiedzialności za szkody wyrządzone stosowaniem środków karnych, takich jak np. zakaz wykonywania zawodu czy zakaz prowadzenia pojazdów, których dolegliwość dla jednostki jest niekiedy większa niż ta wynikająca z samej kary. Ponadto dochodzenie odpowiedzialności za niesłuszne stosowanie innych niż zatrzymanie środków przymusu procesowego będzie możliwe tylko na drodze cywilnoprawnej. Wątpliwości HFPC budzi również kwestia zgodności tego projektu z prawem Unii Europejskiej. Część proponowanych zmian w zakresie dostępu do akt postępowania przygotowawczego jest sprzeczna z postanowieniami dyrektywy UE o dostępie do informacji w postępowaniu karnym. „Dyrektywa przewiduje bezwzględny obowiązek udostępnienia dokumentów będących w posiadaniu właściwych organów i mających istotne znaczenie dla skutecznego zakwestionowania legalności zatrzymania lub aresztowania” – tłumaczy Joanna Smętek, prawniczka HFPC. Sąd Rejonowy: dyscyplinarne zwolnienie Ewy Wanat było środkiem nieproporcjonalnym
RPO, KRS, I prezes Sądu Najwyższego oraz dwie grupy posłów zaskarżyli do Trybunału Konstytucyjnego nowelizację ustawy o TK z grudnia 2015 r. Trybunał będzie badał zgodność nowelizacji z ustawą zasadniczą 8 i 9 marca 2016 r. HFPC złożyła w tej sprawie opinię przyjaciela sądu. Przypomnijmy: w grudniu 2015 r. Sejm przyjął w ekspresowym tempie nowelizację ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Nowelizacja wprowadziła szereg kontrowersyjnych rozwiązań, w tym m.in. wymóg orzekania w sprawach według kolejności ich wpływu, wymóg podejmowania decyzji większością 2/3 głosów i podniosła liczbę sędziów orzekających w pełnym składzie z dotychczasowych 9 do 13 sędziów. Na etapie prac legislacyjnych HFPC alarmowała, że te rozwiązania doprowadzą do paraliżu prac Trybunału W swojej opinii HFPC podsumowuje tryb prac nad projektem nowelizacji. HFPC podkreśla, że nowelizacja ustawy o Trybunale Konstytucyjnym jest jedną z ustaw regulujących kluczowy element ustroju państwa. Przyjęcie w przyszłości tak pospiesznego trybu procedowania nad podobnymi ustawami „stanowić będzie zagrożenie dla stabilności ustroju, jak również może stanowić naruszenie zasady demokratycznego państwa prawa, m.in. z uwagi na fakt, że zbyt szybkie procedowanie ustaw (niezawierających norm stanowiących vacatio legis) może zagrażać pewności obowiązującego prawa” – czytamy w opinii. W drugiej części opinii HFPC porównuje również obecną sytuację wokół Trybunału Konstytucyjnego do innych, podobnych kryzysów konstytucyjnych w Europie i na świecie – w tym m.in. Austrii, Rumunii, Rosji, jak również na Białorusi i na Węgrzech. W ocenie HFPC doświadczenia innych państw, szczególnie Europy Środkowo-Wschodniej, wskazują, że pospieszne i nakierowane na ograniczenie pozycji sądu konstytucyjnego zmiany prawa mogą skutkować zaburzeniem mechanizmów równoważenia się władz. Omówienie orzeczenia ETPC przygotowane przez adw. Marka Antoniego Nowickiego
Prezentujemy orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Bărbulescu przeciwko Rumunii. Omówienie zostało przygotowane przez adw. Marka Antoniego Nowickiego, byłego sędziego w Europejskiej Komisji Praw Człowieka w Strasburgu. Bogdan Mihai Bărbulescu złożył skargę do ETPC twierdząc, że pracodawca naruszył jego prawo do tajemnicy korespondencji. Na żądanie firmy skarżący utworzył konto Yahoo Messenger, żeby kontaktować się z klientami spółki, ale też prowadził za jego pośrednictwem prywatną korespondencję. Po pewnym czasie pracodawca poinformował, że jego korespondencja była monitorowana i zwolnił go za korzystanie ze środków spółki w celach osobistych. Odwołania do sądu nie przyniosły skutku. Wyrok ETPC zapadł 12 stycznia 2016 r.
Apel o powołanie sejmowej podkomisji ds. wykonywania wyroków ETPC
W lutym 2014 r. polski Sejm jako jeden z pierwszych parlamentów w Europie zdecydował o powołaniu stałej podkomisji ds. wykonywania przez Polskę wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Podkomisja spotykała się w celu omawiania stanu wdrożenia wyroków ETPC przez poszczególne ministerstwa oraz prowadziła debaty na temat rocznego raportu Rady Ministrów na temat stanu wykonywania wyroków przez Polskę. Powstanie podkomisji spotkało się z dużą aprobatą zarówno instytucji krajowych, jak również Rady Europy, która od dawna apelowała o większe zaangażowanie parlamentów krajowych w proces wykonywania wyroków ETPC. Wagę udziału parlamentu w monitoringu wdrażania wyroków niejednokrotnie podkreślało m.in. Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy, np. w raporcie Marie-Louise Bemelmans-Videc pt. „Guaranteeing the authority and effectiveness of the European Convention on Human Rights” przyjętym 4 listopada 2011 r. Jak wskazuje raport, jednym z możliwych rozwiązań systemowych jest wprowadzenie regularnej kontroli ze strony parlamentów krajowych nad pracami rządu w zakresie implementacji wyroków. HFPC zwróciła się do Przewodniczących Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Spraw Zagranicznych z prośbą o ponowne utworzenie podkomisji ds. wykonywania wyroków ETPC. Podkomisja stanowiła dobre forum dialogu pomiędzy parlamentarzystami, rządem i organizacjami pozarządowymi. Również Minister Spraw Zagranicznych Witold Waszczykowski zwrócił się pod koniec stycznia 2016 r. do Marszałka Sejmu RP, wskazując na dobre doświadczania związane z funkcjonowaniem w Sejmie RP podkomisji ds. wykonywania wyroków ETPC. Komentarze ekspertów HFPC w mediach Prezentujemy komentarze ekspertów HFPC do najważniejszych wydarzeń ubiegłego tygodnia dotyczących wszystkich obszarów naszego zaangażowania: wolności mediów, dyskryminacji, monitorowania procesu legislacyjnego, problemów uchodźców i migrantów, działalności na rzecz praw człowieka w państwach byłego bloku wschodniego czy też spraw precedensowych. Dominika Bychawska-Siniarska mówiła w Polskim Radiu 24 o wniosku HFPC o ponownym utworzeniu w nowej kadencji Sejmu podkomisji ds. wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. „W poprzedniej kadencji udało się przeprowadzić kilka spotkań podkomisji. Przyjrzano się podczas nich postępom we wdrażaniu wyroków. Polska ma w tej chwili olbrzymią zaległość, jeśli chodzi o wykonywanie wyroków Trybunału w Strasburgu” – powiedziała. informacja: Helsińska Fundacja Praw Człowieka
opracowanie: Iwona Pańko
29/02/2016 |