Podsumowanie tygodnia   18 - 25 stycznia 2016

Opinia HFPC na temat zmian w prokuraturze

„Połączenie urzędu Prokuratora Generalnego oraz Ministra Sprawiedliwości wraz z przyznaniem mu nowych kompetencji pozwalających na wpływ na poszczególne postępowania karne może stanowić zagrożenie dla rzetelności prowadzonych postępowań oraz praw i wolności człowieka” – wynika z opinii HFPC dotyczącej projektowanych zmian organizacji prokuratury.

Zdaniem Fundacji projekt zmian w prokuraturze zamiast udoskonalić obecny model poprzez m.in. wzmocnienie pozycji niezależnego Prokuratora Generalnego czy też zwiększenie możliwości jego kontroli przez Sejm, stara się całkowicie odwrócić zmiany wprowadzone w 2009 r.

„Obawy nadużyć, które uzasadniały rozdział wprowadzony ustawą z 2009 r., pozostają w dalszym ciągu aktualne” – wskazuje Barbara Grabowska-Moroz, prawniczka HFPC. „W wielu krajach prokuratura jest podległa władzy wykonawczej, m.in. w Niemczech czy we Francji, jednak funkcji Prokuratora Generalnego nie pełni osobiście Minister Sprawiedliwości” – dodaje Barbara Grabowska-Moroz.

Projekt poszerza uprawnienia Prokuratora Generalnego, dopuszczając możliwość, aby wydawane polecenia służbowe prokuratora przełożonego dotyczyły treści czynności procesowej. Ponadto Prokurator Generalny uzyskuje szerokie uprawnienia w zakresie prowadzenia polityki kadrowej w prokuraturze, m.in. powołuje i odwołuje kierowników jednostek prokuratury bez konieczności przeprowadzenia jakiegokolwiek otwartego konkursu na to stanowisko.

„Zwiększeniu wpływu Prokuratora Generalnego na sposób prowadzenia postępowań przez prokuratorów nie towarzyszy wzmocnienie narzędzi chroniących przed naruszeniem niezależności prokuratorskiej, np. poprzez możliwość składania skarg do Krajowej Rady Prokuratorów” – wskazuje Barbara Grabowska-Moroz. „W ocenie Fundacji, zabezpieczenie niezależności prokuratora ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia odpowiedzialności prokuratora za wynik prowadzonej sprawy” – dodaje Barbara Grabowska-Moroz.

Niepokojąca jest propozycja przepisu, w świetle którego Prokurator Generalny będzie mógł przekazać mediom informacje z toczącego się postępowania przygotowawczego. W świetle orzecznictwa ETPC informowanie opinii publicznej o toczących się śledztwach „wymaga, aby czynić to z rozwagą i powściągliwością niezbędną dla przestrzegania zasady domniemania niewinności” (wyrok ETPC w sprawie Garlicki przeciwko Polsce).

„Kluczowe jest, aby kompetencja ta nie była wykorzystywana jako narzędzie bieżącej działalności politycznej Prokuratora Generalnego pełniącego urząd Ministra Sprawiedliwości” – wskazuje Barbara Grabowska-Moroz.

Polska nie przyczynia się wystarczająco do rozwiązania kryzysu migracyjnego

Wedle projektu rozporządzenia w sprawie relokacji cudzoziemców w tym roku Polska ma przyjąć maksymalnie 400 uchodźców z Grecji i Włoch. HFPC przygotowała uwagi do rozporządzenia i podkreśla, że relokowanie takiej liczby cudzoziemców w znikomym stopniu przyczynia się do rozwiązania problemów z przyjmowaniem uchodźców, jakich doświadcza Europa.

Do września 2017 r. do Polski ma zostać relokowanych łącznie 6182 uchodźców. Zdaniem HFPC pojawia się poważna wątpliwość, czy w ogóle możliwe będzie spełnienie tego zobowiązania, jeśli w tym roku do Polski ma trafić tak mała liczba cudzoziemców. Wątpliwość jest tym bardziej uzasadniona w świetle wypowiedzi Ministra Spraw Wewnętrznych Mariusza Błaszczaka, że Polska sprzeciwia się mechanizmowi relokacji jako takiemu.

Zdaniem rządu przyjęcie 400 osób należy traktować jako rozwiązanie pilotażowe, którego doświadczenia będą mogły zostać wykorzystane przy określeniu zasad przyjmowania pozostałych uchodźców. Jednak z projektu rozporządzenia nie wynika, aby wobec grupy osób relokowanych planowane były środki na dodatkowe działania integracyjne, wykraczające poza rozwiązania dotychczasowe.

Zarówno z doświadczeń organizacji pozarządowych, jak i z wniosków niedawnej kontroli systemu pomocy społecznej dla uchodźców przeprowadzonej przez NIK wynika, że obecne rozwiązania nie służą wystarczająco dobrze integracji uchodźców ze społeczeństwem. Nie sprzyjają też podjęciu samodzielnego życia w Polsce przez uchodźców i zniechęcają ich do pozostania w Polsce. Aby zatrzymać uchodźców w kraju, konieczne jest stworzenie efektywnego systemu, zawierającego m.in. intensywniejszą naukę języka polskiego, aktywizację zawodową oraz zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. Bazowanie na rozwiązaniach dotychczasowych spowoduje, że integracja uchodźców się nie powiedzie.

Z drugiej strony, wedle deklaracji polskich władz, priorytetem w procesie relokacji i przesiedleń cudzoziemców ma być zapewnienie bezpieczeństwa polskim obywatelom. Rząd planuje m.in. powołanie Międzyresortowego Zespołu do spraw Zapewnienia Bezpieczeństwa w Procesie Przesiedleń i Relokacji Uchodźców, który ma zastąpić dotychczasowy Międzyresortowy Zespół do spraw Przesiedleń i Relokacji Uchodźców. Jak wynika z nazwy planowanego zespołu, ma on zwracać większą uwagę na kwestie bezpieczeństwa. O ile konieczność zapewnienia bezpieczeństwa obywatelom polskim nie budzi zastrzeżeń, to jednak zdaniem HFPC nacisk na tę kwestię w obecnej polityce migracyjnej jest nieproporcjonalnie wyższy niż na przyjmowanie i integrację uchodźców.

Omówienie orzeczenia ETPC przygotowane przez adw. Marka Antoniego Nowickiego

Prezentujemy orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie M’Bala M’Bala przeciwko Francji. Omówienie zostało przygotowane przez adw. Marka Antoniego Nowickiego, byłego sędziego w Europejskiej Komisji Praw Człowieka w Strasburgu.

Aktor Dieudonné M’Bala M’Bala wystawił spektakl, w którym wziął udział m.in. Robert Faurisson, akademik wielokrotnie skazany za zaprzeczanie istnienia w obozach koncentracyjnych komór gazowych. W spektaklu przedstawiono skecz o antysemickim wydźwięku. M’Bala M’Bala został skazany, a kasację oddalono. W skardze do ETPC skarżący zarzucił naruszenie art. 10. Decyzja o odrzuceniu skargi zapadła 20 października 2015 r.

Obowiązek rejestracji bloga Wikiduszniki.pl – wyrok sądu w Szamotułach

Sąd Rejonowy w Szamotułach uznał właściciela domeny „wikiduszniki.pl” winnym niedopełnienia obowiązku rejestracji swojej strony jako dziennika. Sąd odstąpił jednak od wymierzenia kary. HFPC obserwowała ten proces. 

Sprawa dotyczyła problemu braku wyraźnych kryteriów pozwalających na określenie, które strony internetowe podlegają obowiązkowi rejestracji zgodnie z przepisami prawa prasowego. Autorzy serwisu „wikiduszniki.pl” określają go jako blog. Status prawny blogów w świetle obowiązujących regulacji prawa prasowego, ze względu na ich niedostosowanie do rzeczywistości internetowej, jest wciąż kwestią sporną w doktrynie i orzecznictwie.

Takie wątpliwości pojawiły się także w odniesieniu do strony „wikiduszniki.pl”, w związku z czym R., właściciel domeny, otrzymał wniosek o ukaranie za wydawanie dziennika bez wymaganej rejestracji. Na portalu prowadzonym przez grupę znajomych, którzy w większości publikują anonimowo, pojawiają się notki dotyczące lokalnych problemów gminy Duszniki, w tym krytyczne uwagi pod adresem władz samorządowych. Większość z nich ma charakter bardzo subiektywny, a ich autorzy nie otrzymują za ich przygotowywanie żadnego wynagrodzenia.

Uznając R. za winnego, sąd doszedł do wniosku, że portal „wikiduszniki.pl” spełnia kryteria dziennika określone w prawie prasowym. Sąd powołał się na niekorzystną dla właściciela domeny opinię biegłego, który wskazał szereg elementów, pozwalających jego zdaniem stwierdzić, że portal podlega obowiązku rejestracyjnemu. Są to m.in.: duża liczba wejść na stronę, duża częstotliwość umieszczania wpisów na stronie oraz różnorodność ich formy i treści.

Orzeczenie dotyka także problemu prawa do anonimowej wypowiedzi w sieci. Uznanie, że portal podlega obowiązkowi rejestracji, oznacza konieczność ujawnienia się przynajmniej jego wydawcy i redaktora naczelnego, którzy powinni podać swoje dane w rejestrze dzienników i czasopism oraz w tzw. stopce prasowej na stronie. 

Wyrok nie jest prawomocny, a właściciel portalu zapowiada złożenie apelacji. HFPC będzie nadal obserwowała postępowanie. 

Dostęp bezdomnych do świadczeń pomocy społecznej

HFPC zwróciła się do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w związku z dostrzeganymi utrudnieniami w dostępie do świadczeń pomocy społecznej osób doświadczających bezdomności. 

HFPC zwróciła uwagę na przepisy, które utrudniają uzyskanie świadczeń przez osoby bezdomne. Zgodnie z prawem osoby bezdomne chcące otrzymać pomoc społeczną muszą zgłosić się do gminy ostatniego miejsca ich zameldowania na pobyt stały. Dotyczy to także tych osób, które bezpośrednio przed utratą miejsca zamieszkania pobierały świadczenia w innej gminie, niż ostatnio były zameldowane na stały pobyt. 

Jak czytamy w wystąpieniu, taka regulacja „w stopniu znacznym utrudnia dostęp do świadczeń pomocy społecznej osób doświadczających bezdomności”. W efekcie osoba bezdomna mieszkająca uprzednio w jednym miejscu przez kilka lat jest kierowana do ostatniego miejsca jej zameldowania na pobyt stały, które może znajdować się w odległości nawet kilkuset kilometrów od obecnego miejsca pobytu. W innym przypadku nie jest możliwe uzyskanie świadczenia.

„Funkcjonowanie tego przepisu budzi wątpliwości konstytucyjne. Może on naruszać wolność wyboru miejsca zamieszkania i pobytu oraz zakaz dyskryminacji” – mówi Adam Ploszka, prawnik HFPC. „Obowiązkiem państwa wynikającym z art. 75 Konstytucji jest wspieranie osób bezdomnych w wychodzeniu z bezdomności. Praktyka pokazuje, że ten przepis utrudnia realizację tego zadania” – dodaje.

 

informacja: Helsińska Fundacja Praw Człowieka

opracowanie: Iwona Pańko