 | Podsumowanie tygodnia 11 - 18 stycznia 2016
|
Apel 10 organizacji pozarządowych ws. zmian w uprawnieniach służb 
 HFPC razem z dziewięcioma organizacjami pozarządowymi przekazała list do posłanek i posłów w sprawie niepokojących zmian m.in. w ustawie o policji.
Organizacje alarmują, że projektowane zmiany prawa są niezgodne z Konstytucją oraz prawem UE. W projekcie ustawy nie ma m.in. wymogu uzyskania uprzedniej zgody sądu na wykorzystywanie danych telekomunikacyjnych i internetowych, a także brakuje konieczności poinformowania osób o prowadzeniu działań operacyjnych po zakończeniu inwigilacji. Niejasny jest też zakres pojęcia „dane internetowe”, które może obejmować nawet treść korespondencji elektronicznej. Organizacje apelują, aby zrezygnować z przepisów nadmiernie ingerujących w prawo do prywatności i wprowadzić realną kontrolę nad służbami.
Organizacje postulują wprowadzenie do projektu ustawy zmian, dzięki którym będzie on zgodny z Konstytucją i zapewni wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z lipca 2014 r. dotyczącego zakresu uprawnień służb. „Postulujemy wprowadzenie silnej, niezależnej kontroli dostępu do danych telekomunikacyjnych i internetowych” - czytamy w liście. W opinii organizacji korzystanie z danych telekomunikacyjnych powinno być ograniczone jedynie do wyjątkowych sytuacji i możliwe jedynie wówczas, gdy inne środki okazały się bezskuteczne albo mogą być nieprzydatne.
Sygnatariusze listu uważają, że wprowadzenie do projektu powyższych zmian pozwoli wyważyć dwie fundamentalne wartości: prawo do ochrony prywatności i prawo do szybkiego dostępu do informacji przez organy ścigania w uzasadnionych przypadkach. 
HFPC: inwigilacja dziennikarzy to obejście tajemnicy dziennikarskiej HFPC przedstawiła stanowisko w sprawie inwigilacji reporterów, którzy prowadzili śledztwo dziennikarskie w sprawie tzw. „afery taśmowej”.
Z informacji podanych przez dziennik „Rzeczpospolita” wynika, że dwie grupy policyjne dopuściły się nielegalnego podsłuchiwania dziennikarzy i członków ich rodzin. Po przeprowadzeniu audytu wszczęto postępowanie dyscyplinarne wobec siedmiu funkcjonariuszy z zespołu wspierającego prokuraturę w prowadzonym postępowaniu dotyczącym nielegalnego nagrywania polityków oraz wobec policjantów z Biura Spraw Wewnętrznych.
„HFPC pragnie podkreślić, że nielegalna inwigilacja dziennikarzy w państwie prawa jest niedopuszczalna. Podsłuchiwanie rozmów dziennikarzy przez funkcjonariuszy organów ścigania może też oznaczać obejście gwarancji wynikających z tajemnicy dziennikarskiej, która jest niezbędnym elementem realizacji prawa do swobody wypowiedzi i wolności mediów” – czytamy w stanowisku.
Pozyskane przez służby dane mogą doprowadzić do zidentyfikowania osób udzielających informacji dziennikarzom. W orzecznictwie ETPC wielokrotnie podkreślano, że jest to naruszenie jednego z podstawowych warunków korzystania z wolności prasy. W wyniku takich działań rola prasy jako kontrolera działań publicznych może ulec osłabieniu.
W stanowisku HFPC podkreśla, że inwigilowanie zarówno dziennikarzy jak i osób udzielających im informacji umożliwia ominięcie prawa dziennikarza do odmowy udzielenia informacji, przez co gwarancje ochrony źródeł informacji stają się fikcyjne. Natomiast zwolnienie z tajemnicy dziennikarskiej powinno mieć miejsce tylko w związku ze ściganiem najcięższych przestępstw.
„Ze względu na społeczne znaczenie sprawy i niebezpieczeństwa związane ze stosowaniem podsłuchów wobec obywateli, wyniki postępowania powinny zostać podane do publicznej wiadomości” – wskazuje oświadczenie.
Omówienie orzeczenia ETPC przygotowane przez adw. Marka Antoniego Nowickiego
Prezentujemy orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Szabó i Vissy przeciwko Węgrom. Omówienie zostało przygotowane przez adw. Marka Antoniego Nowickiego, byłego sędziego w Europejskiej Komisji Praw Człowieka w Strasburgu.
W policji węgierskiej od 1 stycznia 2011 r. powołano Specjalną Jednostkę Antyterrorystyczną. Jej uprawnienia pozwalają na tajne przeszukania domów i inwigilację przez rejestrowanie rozmów, kontrolę korespondencji i komunikacji elektronicznej. W czerwcu 2012 r. Máté Szabó i Beatrix Vissy wnieśli skargę konstytucyjną twierdząc, że daleko idące uprawnienia służb naruszają ich prawo do prywatności. W skardze do Trybunału, skarżący zarzucili, że naruszony został art 8 EKPC. Wyrok zapadł 12 stycznia 2016 r.
„Prawo do pożegnania” podlega ochronie prawnej
Rodzina zmarłego więźnia wszczęła postępowanie przeciwko zakładowi karnemu m.in. w sprawie braku umożliwienia rodzinie pożegnania z osobą umierającą, która przebywała w szpitalu więziennym. HFPC złożyła opinię przyjaciela sądu w tym postępowaniu.
W opinii HFPC podkreśla znaczenie prawa osób pozbawionych wolności do utrzymywania kontaktów z rodziną i osobami bliskimi. Chociaż z samej istoty pozbawienia wolności wynika ich odseparowanie od rodziny, domu i środowiska lokalnego, to zgodnie ze standardami międzynarodowymi, osadzeni nie mogą być pozbawieni prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego.
W opinii HFPC przywołała Europejskie Reguły Więzienne, zgodnie z którymi po przyjęciu więźnia do zakładu informacja o zgonie, poważnej chorobie lub zranieniu więźnia lub też przeniesieniu go do szpitala powinna być przekazana niezwłocznie do wiadomości małżonka lub partnera więźnia, jeśli ten nie zastrzegł sobie inaczej. Podobne standardy wynikają z przyjętych w październiku 2015 r. przez ONZ tzw. Reguł Nelsona Mandeli.
Dotychczasowe orzecznictwo ETPC pokazuje, że realizacja prawa do poszanowania życia rodzinnego osób pozbawionych wolności w Polsce wciąż wymaga poprawy. Trybunał orzekał m.in. w sprawach, w których władze więzienne uniemożliwiły osobie pozbawionej wolności udział w pogrzebie osoby bliskiej, co doprowadziło do naruszenia art. 8 Konwencji, zapewniającego prawo do poszanowania życia rodzinnego. „Chociaż sprawa, w której złożyliśmy opinię przyjaciela sądu dotyczy innej kwestii niż dotychczasowe skargi rozpatrzone przez ETPC, to orzecznictwo Trybunału pozwala określić zakres obowiązków nałożonych na państwo i sposób ich interpretacji” – mówi Katarzyna Wiśniewska, prawniczka HFPC. „W naszej ocenie wyroki Trybunału pozwalają też przyznać ochronę konwencyjną prawu do pożegnania na podstawie art. 8 Konwencji” – dodaje Katarzyna Wiśniewska.
Również ochrona „więzi rodzinnych” na gruncie prawa polskiego, w szczególności w ramach ochrony dóbr osobistych pozwala przyjąć, że „prawo do pożegnania” z osobą umierającą może zostać uznane za dobro osobiste. „Jeżeli więź rodzinna, czyli pewna szczególna więź między ludźmi zasługuje na ochronę prawną, to wydaje się, że obecność osoby bliskiej przy umieraniu oraz ostatnie pożegnanie zasługuje na analogiczną ochronę” – mówi Michał Kopczyński, prawnik HFPC.
Halina Bortnowska otrzymała Odznakę Honorową RPO „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka”
Halina Bortnowska, członkini Rady HFPC, teolog i publicystka, otrzymała Odznakę Honorową „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka”. Podczas uroczystości odznaczenie wręczono także Annie Jakubowskiej, walczącej w Batalionie „Zośka” i działaczce opozycji z czasów PRL.
„Dzisiejsze odznaczenia mają szczególny wymiar, gdyż są wręczane osobom, które całą swoją postawą życiową, zaangażowaniem, poświęceniem, ofiarnością i oddaniem ludziom stanowią wzór do naśladowania” – powiedział Rzecznik Praw Obywatelskich dr Adam Bodnar mówiąc o odznaczonych. Laudację na cześć Haliny Bortnowskiej wygłosił prof. Mirosław Wyrzykowski.
W uzasadnieniu przyznania Odznaki wskazano, że Halina Bortnowska „ma niezwykłą odwagę mówienia „nie”, gdy dzieje się komuś krzywda. Nie przechodzi obojętnie obok żadnej trudnej sprawy, dylematu moralnego czy pojedynczego zmartwienia. Całe jej życie to wielkie wołanie o prawa i godność każdego człowieka”.
W podziękowaniu za uhonorowanie Halina Bortnowska powiedziała: „Większą część życia spędziłam na pokładzie, nie pod pokładem. (…) Przysięgłam sobie, iż nie poddam się temu, że mam stanąć z boku i coś obserwować. Nie, ja mam być na pokładzie i mieć na pokładzie swoje zadania” – mówiła.
Halina Bortnowska należy do Komitetu Helsińskiego w Polsce, jest także współzałożycielką HFPC. W latach 70. angażowała się w stworzenie ruchu hospicyjnego i współpracowała przy powstaniu pierwszego polskiego hospicjum w Nowej Hucie. Przez wiele lat była redaktorką miesięcznika „Znak”, współpracowała także z „Tygodnikiem Powszechnym”. Dziś wciąż zajmuje się dziennikarstwem – w 1992 r. założyła młodzieżową grupę warsztatów dziennikarskich, która z czasem przekształciła się w Stowarzyszenie Młodych Dziennikarzy „Polis”, z którym współpracuje do dziś. Prowadzi też swojego bloga – Myślennik Haliny Bortnowskiej.
Odznaka honorowa RPO jest przyznawana od 2009 r. Dotychczas Odznakę „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka” otrzymało prawie 40 osób i instytucji m.in. Jerzy Owsiak, Władysław Bartoszewski, Stowarzyszenie „Memoriał”, Caritas Polska czy Polska Akcja Humanitarna.
informacja: Helsińska Fundacja Praw Człowieka
opracowanie: Iwona Pańko 18/01/2016 |
