HFPC skierowała skargę do ETPC w sprawie dotyczącej umieszczenia mężczyzny w szpitalu psychiatrycznym na podstawie postanowienia sądu opartego na nieaktualnej opinii biegłych.

Mężczyzna został umieszczony w szpitalu w sierpniu 2015 r. i przebywa w nim do dziś. Skarżący, cierpiący na poważne zaburzenia psychiczne, zaatakował swoich rodziców, nie zadając im jednak poważnych obrażeń.

Wszczęto postępowanie karne, w toku którego mężczyzna został przebadany psychiatrycznie. Biegli stwierdzili, że w momencie popełnienia czynu skarżący był całkowicie niepoczytalny, a jego stan psychiczny uzasadnia umieszczenie go w szpitalu psychiatrycznym. Opierając się na tej opinii, prokurator złożył do sądu wniosek o umorzenie postępowania i umieszczenie mężczyzny w szpitalu psychiatrycznym.

W toku postępowania przed sądem karnym, rodzice skarżącego i jego pełnomocnik wskazywali, że od czasu badania psychiatrycznego, stan zdrowia mężczyzny znacząco się poprawił. Skarżący rozpoczął leczenie w ośrodku, który stosuje nowoczesne metody terapeutyczne i od dłuższego czasu choroba była w stanie remisji.

Niestety, sądy obu instancji nie wzięły pod uwagę tych argumentów i zdecydowały o umieszczeniu skarżącego w szpitalu psychiatrycznym. Co istotne, w toku postępowania mężczyzna nie został poddany ponownemu badaniu psychiatrycznemu. Prawomocne postanowienie zostało więc wydane w oparciu o opinię psychiatryczną sporządzoną ponad rok wcześniej, w trakcie postępowania przygotowawczego.

„Z art. 5 EKPC wynika, że pozbawienie wolności osoby chorej psychicznie może nastąpić wyłącznie w oparciu o aktualną opinię medyczną” – mówi Marcin Szwed, prawnik HFPC. „Sądy polskie powinny więc zwrócić się do biegłych o sporządzenie ponownego badania skarżącego, tym bardziej, że pojawiły się dowody świadczące o poprawie stanu jego zdrowia psychicznego” – wskazuje Marcin Szwed.

Sąd Rejonowy w Chrzanowie wydał 4 stycznia 2016 r. ważne orzeczenie dotyczące kwestii pozyskiwania przez organy ścigania adresów IP oraz innych danych internautów, którzy zamieszczają komentarze na portalach internetowych. Sąd potwierdził, że administratorzy stron internetowych powinni mieć możliwość zakwestionowania zasadności postanowienia prokuratury, w którym domaga się wydania tych danych.
 
Prokuratura Rejonowa w Chrzanowie, w związku z prowadzonym postępowaniem o zniesławienie, zwróciła się do redaktora naczelnego serwisu przelom.pl z żądaniem wydania adresów IP oraz innych danych użytkowników portalu, którzy komentowali zamieszczane przez redakcję artykuły. Redaktor serwisu złożył na to postanowienie zażalenie. W rezultacie sąd uchylił postanowienie prokuratury, wskazując, że w pierwszej kolejności należało ustalić, czy wpisy wypełniają znamiona przestępstwa, a dopiero później podjąć czynności zmierzające do ustalenia tożsamości autorów.

Prokuratura w sierpniu 2015 r. wydała kolejne postanowienie, w którym zwróciła się o wydanie adresów IP oraz innych danych, znajdujących się w posiadaniu reakcji. Redaktor naczelny po raz kolejny zaskarżył to żądanie do sądu. Tym razem jednak sąd nie badał sprawy merytorycznie, natomiast stwierdził, że dziennikarzowi w ogóle nie przysługiwało prawo do zażalenia na postanowienie prokuratury. Wobec tego zażalenie pozostało bez rozpoznania.

Dziennikarz zaskarżył tę decyzję. Ostatecznie 4 stycznia 2016 r. sąd wydał postanowienie, w którym nie zgodził się z tym, że na żądanie prokuratury udostępnienia adresów IP użytkowników, administratorowi portalu nie przysługiwało zażalenie i ostatecznie uchylił postanowienie sądu.

HFPC złożyła w tej sprawie opinię przyjaciela sądu. Stwierdziła w niej, że z punktu widzenia gwarancji wolności słowa możliwość złożenia zażalenia na postanowienie prokuratorskie o udostępnienie adresów IP ma kluczowe znaczenie. Taka możliwość „jest tym bardziej istotna, że – jak wynika z dotychczasowego orzecznictwa – dane te mogą być objęte ochroną wynikającą z tajemnicy dziennikarskiej” – czytamy w opinii.

Do HFPC często trafiają sprawy, w których organy ścigania domagają się od redakcji portali udostępnienia danych użytkowników publikujących komentarze pod artykułami.   W opinii przyjaciela sądu HFPC wskazała, że praktyka organów ścigania jest w tym obszarze  niejednolita i  nierzadko dochodzi w niej do nieprawidłowości. Gdyby postanowienie o pozostawieniu zażalenia redakcji bez rozpoznania uprawomocniłoby się, byłby to niebezpieczny precedens, który mógłby przyczynić się do braku możliwości skontrolowania prawidłowości działań organów ścigania w tym zakresie.

Sprawa portalu przelom.pl jeszcze się nie kończy. Sąd zbada teraz raz jeszcze zasadność żądania udostepnienia danych przez redakcję.

Opinia przyjaciela sądu dostępna jest tutaj.

W połowie października 2015 r. weszła w życie nowa ustawa – prawo o zgromadzeniach. Nowe przepisy wprowadzają wiele zmian w dotychczasowych regulacjach. HFPC przygotowała krótki przewodnik krok po kroku opisujący, jakie prawa i obowiązki spoczywają na organizatorach i uczestnikach zgromadzeń.

Zmiany w przepisach były wymuszone wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego oraz wytycznymi ETPC. Podstawowym założeniem było zapewnienie konstytucyjnej wolności zgromadzania się i zagwarantowanie bezpieczeństwa uczestników zgromadzenia.

Zgodnie z ustawą zgromadzeniem będzie grupa osób, które zebrały się na otwartej przestrzeni dostępnej dla każdego, by prowadzić wspólnie obrady lub wyrazić stanowisko w sprawach publicznych. Znikł minimalny limit osób potrzebnych, by traktować sytuację jako zgromadzenie. Dotychczas musiało to być co najmniej 15 osób.

Organizatorzy będą musieli zgłosić zgromadzenie pisemnie, faksem lub e-mailem w terminie między 30 a 6 dniem przed planowanym wydarzeniem. Ustawa przewiduje możliwość odwołania od decyzji organu gminy o zakazie zgromadzenia do sądu okręgowego. Odwołania mają być rozpatrywane w trybie podobnym do wyborczego – niezwłocznie, ale nie później niż w ciągu doby od jego wniesienia. Dotychczas obowiązujące przepisy nie zapewniały efektywnej procedury odwoławczej od decyzji o zakazie zgromadzenia.

Za przebieg zgromadzenia będą odpowiadać organizator i przewodniczący. Na przewodniczącym ciąży obowiązek rozwiązania zgromadzenia, jeżeli uczestnicy nie podporządkowują się poleceniom lub gdy naruszają przepisy ustawy lub karne. Jeśli tego nie zrobi lub gdy pojawia się zagrożenie życia, zdrowia albo mienia lub naruszenia przepisów ustawy albo karnych, zgromadzenie będzie mógł rozwiązać przedstawiciel gminy. Przedstawiciel samorządu będzie wyznaczany obowiązkowo dla zgromadzeń w razie niebezpieczeństwa naruszenia porządku publicznego.

Zgromadzenia, które nie powodują utrudnień w ruchu drogowym, będzie można zgłaszać w trybie uproszczonym.

Nowością w ustawie jest możliwość zgromadzenia spontanicznego. Zgodnie z przepisami, możliwość jego zorganizowania pojawia się, w związku z nagłym, niemożliwym do wcześniejszego przewidzenia wydarzeniem związanym ze sferą publiczną, które nie może się odbyć w innym terminie, bo straciłoby sens i znaczenie z punktu widzenia debaty publicznej. Takich zgromadzeń nie trzeba będzie zgłaszać.

Przewodnik po prawie o zgromadzeniach dostępny jest tutaj.