Podsumowanie tygodnia 28 grudnia -04 stycznia 2016

Opinia HFPC do nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji

Zdaniem HFPC nowelizacja ustawy o radiofonii i telewizji, którą przyjął Sejm, może doprowadzić do znacznego pogłębienia upolitycznienia mediów publicznych i tym samym stanowi zagrożenie dla swobody wypowiedzi.

HFPC przedstawiła opinię co do zgodności ze standardami praw człowieka proponowanej ustawy. Ustawa przewiduje zmianę zasad powoływania i odwoływania członków zarządów i rad nadzorczych mediów publicznych. W szczególności ustawa zakłada:

• powoływanie oraz odwoływanie członków rad nadzorczych i zarządów mediów publicznych przez  ministra właściwego ds. Skarbu Państwa,
• likwidację otwartych i jawnych konkursów na stanowiska we władzach w mediach publicznych, 
• likwidację kadencyjności władz mediów publicznych, 
• ograniczenie roli Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
• pozbawienie funkcji z dniem wejścia w życie ustawy dotychczasowego kierownictwa TVP SA oraz Polskiego Radia SA.

W ocenie HFPC projektowana ustawa wzmacnia zależność władz mediów publicznych od rządu oraz zagraża pluralizmowi mediów publicznych. W konsekwencji może doprowadzić do zwiększenia wpływu władzy wykonawczej na przekaz prezentowany w mediach publicznych, tak aby odpowiadał on poglądom rządzącej większości. „Proponowane regulacje stoją w sprzeczności z podstawowym europejskim standardem, który zakłada, że media publiczne muszą być w jak największym stopniu wolne od wpływów politycznych” – czytamy w opinii.

„W naszym stanowisku zwracamy uwagę, że wbrew zapowiedziom, proponowana ustawa nie przyczynia się do poprawy funkcjonowania mediów publicznych, a jedynie może prowadzić do pogłębienia istniejących już patologii w funkcjonowaniu tych instytucji” – mówi Dorota Głowacka, prawniczka HFPC. „Projekt spowoduje ograniczenie przejrzystości procedury powoływania władz mediów publicznych, która utrudni jakąkolwiek możliwość społecznej kontroli tego procesu. W efekcie projekt sprzyja temu, aby media publiczne pełniły funkcję narzędzia politycznego w debacie publicznej” – dodaje Dorota Głowacka.

HFPC zwraca również uwagę, że pomimo znacznego ciężaru gatunkowego i znaczenia dla demokratycznego społeczeństwa, planowana reforma nie została poddana jakimkolwiek konsultacjom społecznym, a prace nad nią prowadzone były w trybie, który uniemożliwia rzetelne zapoznanie się z nią zainteresowanym środowiskom i przedstawienie do niej uwag. Wątpliwość HFPC budzi także fakt, że regulacja wejdzie w życie z dniem ogłoszenia.

Opinia dostępna jest tutaj.

Uwagi HFPC do projektu zmian w uprawnieniach służb

„Projekt ustawy wprowadzającej zmianę zasad niejawnego pozyskiwania informacji o osobach w dalszym ciągu nie wykonuje wyroku Trybunału Konstytucyjnego” – wynika z opinii HFPC do projektu ustawy zmieniającej ustawę o policji.

Poselski projekt ustawy skierowany niedawno do Sejmu ma na celu wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z lipca 2014 r. Projekt bazuje w przeważającej większości na rozwiązaniach zawartych w senackim projekcie z lipca 2015 r., który ostatecznie nie został uchwalony. HFPC wskazywała już wtedy, że projekt nie tworzy systemu niezależnej uprzedniej kontroli nad pozyskiwaniem danych telekomunikacyjnych (opinia z sierpnia 2015 r. dostępna jest tutaj). Tym samym, projekt nie realizuje wytycznych wynikających z prawa Unii Europejskiej dotyczących zasad ochrony danych osobowych.

Niestety, także projekt poselski z grudnia 2015 r. nie tworzy systemu niezależnej kontroli nad działaniami służb. Co więcej, kompetencja udostępniania służbom danych została poszerzona o tzw. dane internetowe, do których dostęp będzie możliwy bez każdorazowych wniosków, ale za pomocą sieci teleinformatycznej.

„Zakres danych internetowych jest tak szeroki, że istnieje realne ryzyko, że będą one obejmowały m.in. adresy przeglądanych stron internetowych czy nawet treść komunikacji” – ocenia Barbara Grabowska-Moroz, prawniczka HFPC.

Projekt poselski, podobnie jak projekt z lipca 2015 r., nie gwarantuje odpowiedniej ochrony tajemnic zawodowych, np. adwokackiej czy dziennikarskiej. Projekt nakazuje przekazanie takich informacji prokuratorowi, który nie będzie uprawniony do zarządzenia ich zniszczenia, a następnie informacje te zostaną przekazane sądowi.

Projekt poszerza również zakres tzw. kontroli operacyjnej przewidując, że będzie ona obejmować, m.in. uzyskiwanie i utrwalanie „danych zawartych w informatycznych nośnikach danych, telekomunikacyjnych urządzeniach końcowych, systemach informatycznych i teleinformatycznych”. W ocenie HFPC, takie rozwiązanie pogarsza sytuację jednostki. Obecnie dokonanie takich czynności wymaga postanowienia prokuratora, zaś osoba, której prawa zostały w ten sposób naruszone może złożyć zażalenie. W świetle projektowanych przepisów osoba, której komputer został w ten sposób przeszukany, najprawdopodobniej może się o tym nigdy nie dowiedzieć. Wynika to z kolei z faktu, że projekt w dalszym ciągu nie wykonuje postanowienia sygnalizacyjnego Trybunału Konstytucyjnego, który nakazał wprowadzenie obowiązku poinformowania osoby poddanej kontroli operacyjnej o fakcie jej prowadzenia i zakończenia.

Opinia HFPC dostępna jest tutaj.

Omówienie orzeczenia ETPC przygotowane przez adw. Marka Antoniego Nowickiego

Prezentujemy orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Zakharov przeciwko Rosji. Omówienie zostało przygotowane przez adw. Marka Antoniego Nowickiego, byłego sędziego w Europejskiej Komisji Praw Człowieka w Strasburgu.

Roman Zakharov oskarżył operatorów telefonii komórkowej i Federalną Służbę Bezpieczeństwa zarzucając ingerencję w prywatność jego rozmów. Twierdził, że wskutek zarządzenia Ministerstwa Komunikacji operatorzy sieci musieli zainstalować sprzęt umożliwiający nieograniczone przechwytywanie przez FSB połączeń telefonicznych bez zezwolenia sądu. W skardze do ETPC Zakharov zarzucił naruszenie art. 8 Konwencji. Wyrok zapadł 8 grudnia 2015 r.

Omówienie dostępne jest tutaj.

Prawo pielęgniarek i położnych do sygnalizowania o nieprawidłowościach

HFPC wysłała list do Prezesa Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Słupsku w związku ze zobowiązaniem pracowników szpitala do podpisu dokumentu nakazującego zachowanie tajemnicy zawodowej i poufności.  W ocenie HFPC taki wymóg może stanowić ingerencję w wolność słowa i wolność zrzeszania się w związkach zawodowych.

Jak czytamy w wystąpieniu, przedstawiony pracownikom dokument „stanowi ograniczenie przez pracodawcę swobody wypowiedzi pracowników oraz reprezentujących ich związków zawodowych. Zakaz wypowiedzi wynikający z tego dokumentu został zakreślony w ocenie HFPC zbyt szeroko. Dotyczy on bowiem rozpowszechnienia, w jakiejkolwiek formie, wszystkich dostępnych pracownikowi informacji dotyczących pracodawcy, podejmowanych przez pracodawcę czynności i zamierzonych działań”. 

„W wystąpieniu zwracamy także uwagę, że w świetle standardów ochrony praw sygnalistów informujących o dostrzeganych nieprawidłowościach w funkcjonowaniu zakładu pracy konieczne jest wprowadzenie wewnętrznej procedury informowania o pojawiających się nieprawidłowościach, która służyła by także ochronie dobrego imienia spółki” - dodaje Adam Ploszka, prawnik HFPC.

Z wystąpieniem HFPC można zapoznać się tutaj.

Z opinią HFPC nie zgodził się zarząd szpitala uznając m.in., że „oczekiwań pracodawcy w zakresie lojalności pracowników nie można wiązać w żaden sposób z ingerencją w wolności pracownicze i związkowe,  ponieważ w istocie obowiązek wymaganej lojalności nie stoi w sprzeczności z prawem każdego człowieka do wolności słowa i prawa do krytyki”.

Z odpowiedzią na wystąpienie HFPC można zapoznać się tutaj.

Sukces kampanii „Wiem i powiem”

Po trzech tygodniach zakończyliśmy kampanię crowdfundingową „Wiem i powiem”. Dzięki Państwa wsparciu i zaangażowaniu zebraliśmy ponad 17.500 złotych.

„Z całego serca dziękujemy wszystkim, którzy wsparli naszą akcję. Państwa zaangażowanie i wsparcie ramach tej akcji jest nie do przecenienia” – mówi Danuta Przywara, prezes HFPC.

Dzięki zebranym środkom prawnicy HFPC przygotują przewodnik dla dziennikarzy i sygnalistów „Wiem i powiem”. Osoby, które chcą ujawnić nieprawidłowości np. w swoim miejscu pracy lub w lokalnym urzędzie, często nie robią tego w obawie przed konsekwencjami. Obawy te wynikają z braku rzetelnej informacji. Osoby te nie wiedzą, czy i jak mogą bezpiecznie skontaktować się dziennikarzem, który może pomóc w sprawie, ani jak mogą się bronić  przed negatywnymi skutkami ujawnienia nadużyć.

„Dlatego przewodnik, który chcemy wydać będzie wyjaśniał, jakie prawa i obowiązki przysługują osobom, które mówią głośno o nadużyciach. Przewodnik będzie także skierowany do dziennikarzy, aby wiedzieli w jaki sposób mogą efektywnie chronić swoje źródła informacji” – mówi Dorota Głowacka, prawniczka HFPC.

informacja: Helsińska Fundacja Praw Człowieka

opracowanie: Iwona Pańko

05/01/2016