Podsumowanie tygodnia 21-28 grudnia 2015

Apel do Prezydenta o niepodpisywanie ustawy o TK

W nocy z 23 na 24 grudnia 2015 r. Senat przyjął kontrowersyjną ustawę nowelizującą tryb działania Trybunału Konstytucyjnego. HFPC apelowała o jej niepodpisywanie i skierowanie ustawy do Trybunału Konstytucyjnego. Mimo to Prezydent podpisał ustawę 28 grudnia. 

W piśmie do Prezydenta HFPC zwracała uwagę, że ustawa narusza zasady niezawisłości sędziego oraz niezależności i odrębności władzy sądowniczej oraz trójpodziału władzy. Co więcej, ustawa została przyjęta z naruszeniem zasad procesu legislacyjnego, a jej wdrożenie będzie wiązać się z paraliżem prac TK i uniemożliwi  pełnienie przez Trybunał jego konstytucyjnych zadań.

HFPC alarmowała, że uniemożliwienie sprawnego funkcjonowania Trybunału będzie wiązało się z negatywnymi konsekwencjami na poziomie prawa międzynarodowego. Brak zapewnienia efektywnych mechanizmów dochodzenia praw przed Trybunałem Konstytucyjnym skutkować będzie zmianą linii orzeczniczej Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, ponieważ zmieniają się dostępne i skuteczne mechanizmy ochrony praw i wolności na poziomie krajowym.

„Pospieszny tryb postępowania w Sejmie i Senacie w połączeniu z brakiem jakiejkolwiek vacatio legis - okresu, w którym organy władzy publicznej jak i uczestnicy postępowań zawisłych przed TK mogliby dostosować swoje decyzje do nowych przepisów, zanim te zaczną obowiązywać - naruszają wobec obywateli zasadę lojalności państwa i rzetelności uchwalanego przez nie prawa" - czytamy w wystąpieniu.

HFPC apelowała do Prezydenta o skierowanie tej ustawy do Trybunału Konstytucyjnego w trybie kontroli prewencyjnej w celu jej zbadania pod kątem zgodności z Konstytucją. „Jest to szczególnie uzasadnione w świetle szeregu opinii przedstawionych – acz zupełnie zignorowanych przez ustawodawcę – w trakcie procesu legislacyjnego przez Sąd Najwyższy, Krajową Radę Sądownictwa czy Naczelną Radę Adwokacką” - napisano w wystąpieniu.

Wystąpienie dostępne jest tutaj.

Sygnalistka zwolniona z pracy - HFPC składa opinię przyjaciela sądu

W warszawskim sądzie toczy się proces sygnalistki, która została zwolniona z pracy po tym, jak w wywiadzie opowiedziała o nieprawidłowościach w szpitalu, w którym pracowała. HFPC złożyła w tej sprawie opinię przyjaciela sądu. 

„W opinii zwróciliśmy uwagę na to, kiedy sygnalista ujawniający nieprawidłowości w funkcjonowaniu instytucji publicznej korzysta z ochrony wynikającej z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka” – mówi Adam Ploszka, prawnik HFPC.

Zdaniem HFPC, wypowiedź sygnalistki powinna być postrzegana w świetle gwarancji ochrony wypowiedzi określonych w art. 10 EKPC. Ewentualne skazanie sygnalistki za wypowiedzi użyte w wywiadzie stanowiłoby naruszenie wolności słowa zagwarantowanej zarówno w Konstytucji jak i międzynarodowych konwencjach.

HFPC wskazała również w opinii na rezolucję Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, która wzywa państwa członkowskie do opracowania systemu ochrony dla osób sygnalizujących nieprawidłowości w dobrej wierze. Polska natomiast nie przyjęła do tej pory żadnych regulacji, które zmierzałyby do spełnienia tego obowiązku.

„Gwarancje ochrony sygnalistów wyrażone w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka są tym istotniejsze, że polskie przepisy nie chronią w szczególny sposób osób alarmujących o nieprawidłowościach w interesie publicznym” – dodaje Adam Ploszka.

Sprawa sygnalistki toczy się z wyłączeniem jawności w Sądzie Rejonowym dla Warszawy Mokotowa. Kolejna rozprawa w tej sprawie została wyznaczona na 26 stycznia 2015 r.

Opinia dostępna jest tutaj.

Omówienie orzeczenia ETPC przygotowane przez adw. Marka Antoniego Nowickiego

Prezentujemy orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Vasiliauskas przeciwko Litwie. Omówienie zostało przygotowane przez adw. Marka Antoniego Nowickiego, byłego sędziego w Europejskiej Komisji Praw Człowieka w Strasburgu.

W 2003 r. na Litwie wszedł w życie nowy kodeks karny, który przewidywał odpowiedzialność karną za ludobójstwo. Vytautas Vasiliauskas, funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego LSRS w 1953 r. został na mocy nowych przepisów skazany na sześć lat za zbrodnię ludobójstwa.  W skardze do Trybunału skarżący zarzucił, że sądy litewskie przyjęły zbyt szeroką interpretację tego przestępstwa. Twierdził, że skazanie za ludobójstwo oznaczało więc naruszenie art. 7 Konwencji. 

Omówienie dostępne jest tutaj.

Informacje na temat wykonania przez Polskę wyroków ETPC

HFPC skierowała wnioski o udostępnienie informacji na temat sposobu wykonania przez polskie władze wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczących funkcjonowania na terytorium Polski tajnego więzienia CIA.

Prokuratura Apelacyjna w Krakowie poinformowała, że prowadzone śledztwo zostało przedłużone do 11 kwietnia 2016 r. Dotychczas wydano jedno postanowienie o przedstawieniu zarzutów, które nie zostało zmienione ani uchylone. Od sierpnia 2015 r. w ramach prowadzonego śledztwa m.in. przesłuchano świadków, przetłumaczono dokumenty pochodzące od strony amerykańskiej oraz „procedowano w związku z materiałami przekazanymi przez przedstawicieli opinii publicznej”.

HFPC skierowała również wniosek do Kancelarii Prezydenta RP z pytaniem czy podejmowano działania dyplomatyczne mające na celu uzyskanie od Stanów Zjednoczonych gwarancji dyplomatycznych dla skarżącego w sprawie Al Nashiri przeciwko Polsce. Kancelaria Prezydenta poinformowała, że „nie znaleziono materiałów wskazujących aby Kancelaria Prezydenta podejmowała działania we wskazanym (…) zakresie”. W materiałach Kancelarii znajdują się natomiast noty informacyjne z 27 lutego 2015 r. oraz z 13 marca 2015 r. sporządzone przez Pełnomocnika MSZ ds. postępowań przed ETPC. Wynika z nich, m.in., że „MSZ powinno wystąpić do władz amerykańskich z żądaniem gwarancji dyplomatycznych zapewnienia rzetelnego procesu obu skarżącym”.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych zostało z kolei poproszone przez HFPC o udostępnienie not dyplomatycznych skierowanych do USA, które miały na celu uzyskanie gwarancji dyplomatycznych dla skarżącego w sprawie Al Nashiri przeciwko Polsce oraz odpowiedzi na przesłane noty. Biuro Rzecznika Prasowego MSZ poinformowało, że „dokumentacja ta jest formą komunikacji pomiędzy państwami, przekazywaną w szczególny sposób z dochowaniem wymogów przewidzianych przez prawo i zwyczaj międzynarodowy, i ze względu na to nie podlega upublicznieniu”. 

Ponadto, Ministerstwo poinformowało, że rząd dwukrotnie (6 marca 2015 r. i 13 maja 2015 r.) występował do rządu Stanów Zjednoczonych  o udzielenie gwarancji dla pana Abd al-Rahim al-Nashiriego. W pierwszej nocie – przekazanej Ambasadzie USA – zwrócono się o przekazanie Departamentowi Stanu wniosku o udzielenie gwarancji, iż w stosunku do skarżącego nie zostanie orzeczona kara śmierci. W odpowiedzi władze USA poinformowały o przekazaniu noty właściwym organom. Druga nota dotyczyła natomiast zapewnienia prawa do sprawiedliwego i rzetelnego procesu karnego.

Wesprzyj publikację przewodnika „Wiem i powiem” dla dziennikarzy i sygnalistów

https://polakpotrafi.pl/projekt/wiem-i-powiem

informacja: Helsińska Fundacja Praw Człowieka

opracowanie: Monika Pawlonka

31/12/2015